Реферат: Разработка проблемы национальной идеи в творчестве Василя Быкова
Гродзенскі Дзяржаўны Універсітэт
<img src="/cache/referats/22935/image001.gif" v:shapes="_x0000_i1025">
<img src="/cache/referats/22935/image002.gif" v:shapes="_x0000_i1026">
<img src="/cache/referats/22935/image003.gif" v:shapes="_x0000_i1027">
Выканала студэнтка
2–га курса 2 групы
Швайко Аксана
2006 год
Распрацоўка праблемынацыянальнай ідэі ў творчасці В.Быкава
Воля –галоўная маральная і фізічная каштоўнасць, дадзеная кожнай жывой істоце аднараджэння. Усё жывое карыстаецца гэтайкаштоўнасцю, наколькі магчыма ў складаным заблытаным свеце натуральнага існавання.Каб у поўнай мерыўсвядоміць і адчуць яе неабходнасць, яму наканавана прайсці праз хітрасплятанніжыццёвага лабірынту. А то і заставацца ў адным з яго тупікоў. І звыкнуцца,зачахнуць, згубіць прыроджаны дар волі, прыладкавацца ў імя элемэнтарных мэтаўбіялагічнага існавання. Зрабіццачасткай натоўпу, грамадства – такім, як усе.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">Але як быцьчалавеку, калі ён не хоча рабіцца часткай натоўпу, калі гэта — мастак, якімрухае ўнутраны імпульс самавыяўлення? Як захаваць тое Святое, што дадзена намжыццём? Менавіта такім чалавекам, які не хацеў рабіцца часткай натоўпу, які ўсёсваё жыццё аддаў дзеля таго, каб захаваць “тое” Святое і быў Васіль Быкаў. Лёсчалавека, лёс нацыі турбавалі яго ўсё жыццё. І менавіта дзеля свайго народа,дзеля сваёй нацыі ён жыў і працаваў. У нашым цяперашнім жыцці можа, сапраўды,каб выжыць, варта аб’ядноўвацца, збіцца ў зграю, як робяць многія істоты ўжывой прыродзе. Асабліва калі ёсць ідэя — неістотна, добрая ці благая. Часамідэя вызначаецца інстынктам нацыі ці класу, ці нейкай групы, і тады светаказваецца перад ідэямі, праз якія заўсёды ліецца кроў. Нават праз самую святуюз іх — ідэю волі. Але якая яшчэ ідэя патрэбна мастаку, калі яго душа ўжозахоплена ідэяй вышэйшай пробы – праўды і прыгажосці? Іншаму ў яго сэрцы месцаняма. Праўда, наш час асаблівы — крывадушны і жорсткі. Напэўна, зараз у першуючаргу трэба клапаціцца не пра росквіт, а пра выжыванне і захаванне ўсяголепшага ў нацыянальнай і сусветнай культуры, што так бязлітасна разбураеццаўладамі і часам.
<span Verdana",«sans-serif»">Напэўна,лепш захаваць усё. Але няўжо незразумела, што і разбураць таксама зручней адныммахам — усё адразу. Так <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">лягчэй <span Verdana",«sans-serif»">для ўладаў, якіяпрывыклі ўладарыць н<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">ад усім<span Verdana",«sans-serif»">, <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">нават <span Verdana",«sans-serif»">наддушамі людзей. З гэтай мэтай у нядаўнім мінулым яны ствар<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">а<span Verdana",«sans-serif»">ліпартыю, калгасы<span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE">.<span Verdana",«sans-serif»"> <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">І Васіль Быкаў усёсваё жыццё клапаціўся пра выжыванне і захаванне нацыянальнай культуры. Тамугалоўнай тэмай яго твораў была тэма нацыянальнай ідэі. У сваіх творах ён пісаўпра непераадольную сілу няволі, з якой нацыя параднілася, звыклася, але з якой нехацеў радніцца паэт. Успамінаюцца словы замежнага пісьменніка:”Найвышэйшыпатрыятызм у тым, каб ваяваць з комплексамі сваёй нацыі.” Аднак, нажаль, не ўсемогуць і хочуць ваяваць з гэтымі комплексамі.Таму паступова знішчаецца нашамова і культура.Заспакойвае тое, што ў наш час захавалася яшчэ тая рамантычнаяпавага да пісьменніка.Нездарма так часта з'яўляюцца дзяўчаты і хлопчыкі, якіяпішуць вершы.Ім здаецца што пісьменнік крыху прарок.<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">І такім прарокам быў для нашайнацыі Васіль Быкаў. Ён, як ніхто іншы, нідзе не пахібіў, не адхіліўся ад напісанагакодэксу Вялікага Паэта, не адхіліўся ад таго, каб быць сапраўдным грамадзянінамсваёй дзяржавы і без сумнення называцца БЕЛАРУСАМ.Імя Быкава стала жывым аргументам. Адзін з беларускіх дзеячаў яшчэ некалькігадоў таму назваў яго “буйной артылерыяй беларускага нацыяналізму”. Пасля ягозасталіся мужныя і пранізлівыя кнігі. Ён быў увасабленнем пісьменніцкагасумлення і асабістай прыстойнасці.Менавіта, ў творах Васіля Быкава мыпрачыталі праўду пра партызанскі рух наБеларусі, пра мужнасць і здрадніцтва. Вайна ў Васіля Быкава – гэта не вялікіябітвы, а сапраўды народная драма, народны подзвіг, які, самі таго не ведаючы,здзяйснялі людзі самых мірных прафесій. Яны мерзлі, галадалі, рызыкаваліжыццём, рабілі тое, што ім загадвалі, ішлі на пакутніцкую смерць, але заўсёдыверылі і спадзяваліся на перамогу. Васіль Быкаў займае вядучае месца сяродтакіх цудоўных пісьменнікаў, як Грыгорый Бакланаў, Юрый Бондараў, АнатольРыбакоў, кожны з якіх стварыў знакамітыя творы пра вайну, пра вялікі подзвігнашага народа.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">У сваіх кнігах Васіль Быкаў пісаўяк на працягу стагоддзяў наш народ моўчк
<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> цярпеў прыгнёт. Л<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">ў сваю кроў, ахвяраваў м<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">льёнам<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> жыццяў <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> — маўчаў. Маўчаў, бо ягоныя г<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">сторык<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> пазбав<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">л<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> яго праўдз<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">вай г<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">сторыяграф<span Verdana",«sans-serif»">ii<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">, яго ф<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">лосафы ўнушал<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> яму фальшывую <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">дэю аб мудрай прав<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">льнасц<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> ягонага бязмежнага цярпення. Ягоныя рыцары прыгожага п<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">сьменства спаборн<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">чал<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> м<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">ж сабой аб тым, хто найлепш апяе тое, што варта было выбуху гневу <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> абурэння. Але хопіць ужо цярпець. Урэшцепрыйшоў час сказаць людзям праўду <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"> зраб<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">ць з яе пэўныя высновы. І менавіта гэтую праўду сказаў беларускаму народу ўсваіх кнігах Васіль Быкаў. Найперш праўду пра м<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">льёны безымянных людзей Беларус<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">, рабочых,калгасн<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">каў, <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">нтэл<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">гентаў з народа, беларусаў, руск<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">х, палякаў,яўрэяў, людзей <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">ншых нацыянальнасцяў, пан<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">шчаных без в<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">ны, без права, без следу ў народнай памяц<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">. Праўду пра катаў. Хто был<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"> гэтыя нелюдз<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">? Гэта патрэбна ў <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">мя справядл<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">васц<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">, у <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">мя нашай будучын<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">. Васіль Быкаў лічыў, што ў тым наш святы абавязак перад г<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">сторыяй, маральны абавязак перад наступным<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> пакаленням<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">, каб <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">м не давялося дакараць нас за тое, што мы мел<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> магчымасц<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> <span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> ўпусц<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">л<span Verdana",«sans-serif»">i<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> яе. <span Verdana",«sans-serif»">Гэталяжа камянём у падмурку нацыянальнай свядомасцi, стане важным элементамгiстарычнай памяцi i гарантам. Гарантам будучынi народа, якi праз кроў i знявагуз упартасцю асуджанага рвецца да сонца, дабра i справядлiвасцi.<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"><span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE">У 1974 годзе Васіль Быкаў быў узнагароджаны Дзяржаўнайпрэміяй СССР (за аповесць «Дажыць да світання», 1973), а ў 1980 годзе атрымаўзванне Народнага пісьменніка Беларусі, у 1986 годзе быў узнагароджаны Ленінскайпрэміяй за аповесць “Знак бяды”. Некаторыя творы пісьменніка, такія як аповесці“Трэцяя ракета”(1962), «Дажыць да світання” былі экранізаваны. Менавітааповесць “Трэцяя ракета” і прынесла вядомасць Васілю Быкаву. Каліцяпер чытаеш яго аповесці 1960-1980-х, усё больш асазнаеш той сэнс, тую праўду,што пісаў у сваіх творах Васіль Быкаў. Ён заўсёды лічыў, што пісьменнік павіненрабіць сваю справу-пісаць. Пісаць так, як ён лічыць патрэбным. Аднак не заўсёдыдавалі пісаць так, як хацелася. Вось, напрыклад, адну з яго кніг не сталідрукаваць, нават ужо быў набраны тэкст… Толькі маленькае выдавецтва аб'явіланародную падпіску на гэтую кнігу навэл, яна называецца “Сцяна”. І – выйшла. Маленькімтыражом, канешне. 800 экзэмпляраў. Хоць было і забаронена, хоць і нельга было,але ўсё сваё жыццё ён вёў барацьбу за нацыянальную культуру, нацыянальнуюлітаратуру, нацыянальную мову. Ён без сумнення з'яўляўся Беларускім пісьменнікам.
У сваіх творах Васіль Быкаў пісаў толькі праўду, праўду пра людзей, якія хацеліжыць лепей, але баяліся. А тых, хто не баяўся застаўлялі маўчаць. Канешне, былілюдзі, якія дзеля сваёй Бацькаўшчыны, дзеля сваіх родных, увогуле, дзеля свайгонарода, змагаліся і ішлі на пакутніцкую смерць.
Так, да прыкладу, дзве аповесці ВасіляБыкава, нават з падобнымі назвамі, толькі лёс герояў склаўся па рознаму.“Воўчая яма” і “Воўчая зграя”. У адной з іх немалады Ляўчук чакае на лавачцы чалавека, якога завуцьВіктар Платонаў. У годы вайны Ляўчук з таварышамі былі пасланы ў тыл – адвесціў спакайнейшае месца радыстку, якая чакала дзіця. Загінулі ўсе. А маленькаедзіця Ляўчук вынес з аду – і цяпер, калі прайшло ўжо трыццаць год, чакаесустрэчы з ім.
І не паказана іх сустрэча. Але сумненняў няма ў тым, што сустрэнуцца яны яклюдзі.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">У “Воўчай яме” таксамасустракаюцца два чалавекі. У пустым лесе, у глыбокім тыле Чарнобыльскай зоны.Але ў адрозненні ад першай аповесці яны не змагаюцца за сваё жыццё, а,наадварот, губяць яго. Тут сустракаюцца п'яны бомж, былы афіцэр, і хлопчык –салдат, які збег з вайсковай часці. Яны хаваюць касцёр ад дажджу. Запалак у іхняма...
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">… У першай кнізе чалавекпраходзіць праз сапраўдны ад – і выходзіць з яго, выратаваўшы жыццё дзіцяці.
<span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE">У другой жа кнізе, людзі, самі таго не разумеючы,апускаюцца, спаўзаюць у ад.
<span Verdana",«sans-serif»"><span Verdana",«sans-serif»">З Васілём Быкавымадышла ў нябыт цэлая эпоха нашай культуры<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">.<span Verdana",«sans-serif»"> <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">Але<span Verdana",«sans-serif»"> <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"> ўсе мы будзем памятаць і ганарыцца такімпісьменнікам, якога мела наша Беларусь. Хтосьці ганарыцца ім за ягобеларускасць, хтосьці — за яго ўсесаюзную прызнанасць, што таксама з'яўляеццаформай нацыянальнага гонару. Удзень народзінаў, калі Васілю Быкаву споўнілася 79 год, у райцэнтры СтарыяДарогі, на тэрыторыя музея выяўленчага мастацтва прайшло адкрыццё помніка ў ягославу. Пры жыцці помнікі ставяць толькі лепшым з лепшых… Камень з бронзавымбарэльефам Васіля Быкава стаіць зараз у музеі побач з іншымі помнікамі вядомыхбеларусаў, такіх як Леў Сапега, Максім Багдановіч. <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> <span Verdana",«sans-serif»">Ённ<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">е<span Verdana",«sans-serif»">быў прарокам ні ў творах, ні ў палітычных прагнозах. <span Verdana",«sans-serif»">Быкаў<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> быў <span Verdana",«sans-serif»"> чалавек<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">ам<span Verdana",«sans-serif»"> з нехарактэрнай длябеларускага пісьменніка бездакорнай рэпутацыяй, трымаўся незалежна, поглядаўсваіх не хаваў, рэжыму не падтрымліваў<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">. Ён меўунікальнае пачуццё смерці, настолькі дасканалае, што нават адчуў той момант,пасля якога ён ужо не здолеў бы вярнуцца і памерці на сваёй зямлі. <span Verdana",«sans-serif»">Што яму было важна.<span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE"> Длярасейцаў ён Василь Быков, для немцаў <span Verdana",«sans-serif»">Wassil<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»">Bykau<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">. Толькі для тых, хто ненавідзіць сваю літаратуру, сваю мову, свойбеларускі акцэнт і сваю беларускую культуру называюць яго Васілій. Менавітасупраць такіх людзей і змагаўся Васіль Быкаў. Ён заўсёды казаў, што мову трэба нетолькі зберагаць і абараняць, але іўзбагачаць, мова павінна засвойваць тое новае, што дае нам жыццё і новы час. Нягледзячы на ўсё, што выпала на лёс ВасілюБыкаву, ён застаецца для нас вялікіммудрацом, які праз сваю праўдзівасць, волю, антычную стрыманасць і ўменнезаставацца нязменным, ці вакол гучаць хлусня або праўда, ці ганьба або хвала,зрабіўся найбольшым духоўным аўтарытэтам у Беларусі. Быкава называлі сумленнем Беларусі. <span Verdana",«sans-serif»">Ён быў адданы, ёнлюбіў наш народ, фактычна, ён так моцна любіў наш народ, што н<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">е<span Verdana",«sans-serif»">мог не падтрымліваць нашага руху за незалежнасць, за волю Беларусі. Вялікімнатхненнем ён быў для <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">многіх людзей.
<span Verdana",«sans-serif»; color:red;mso-ansi-language:BE">Вядомыя беларусы пра Быкава: «Ён заўсёдыгаварыў праўду».
<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»;color:#333399;mso-ansi-language:BE">
<span Verdana",«sans-serif»;color:navy;mso-ansi-language:BE"> Гісторык Уладзімір Арлоў пра Васіля Быкава:<span Verdana",«sans-serif»;color:navy; mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»">-- Я не магузгадаць, калі ўпершыню пачуў імя Васіля Быкава. Мне здаецца, што ён прысутнічаўу маёй свядомасці заўсёды, прынамсі з таго часу, калі я ўсвядоміў сябебеларусам.
<span Verdana",«sans-serif»">Але сапраўднае адкрыццёБыкава адбылося, пэўна, пасля з'яўлення яго аповесці “Знак бяды” – твора,знакавага для нашай літаратуры, шмат у чым вызначальнага. І сёння, згадваючыпершыя свае ўспаміны, першыя згадкі пра гэтае імя, я таксама н
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">е<span Verdana",«sans-serif»"> мог не згадаць і мае апошнія размовы з Васілём Уладзім<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">і<span Verdana",«sans-serif»">равічам, якія адбыліся ў пачатку чэрвеня, калі ёнвярнуўся ў Беларусь. Я быў уражаны тым, што ён шмат чаго чытаў, ведае, запошніх публікацыяў, з апошніх кніг<span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE">.<span Verdana",«sans-serif»"> <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">Д<span Verdana",«sans-serif»">зякуючы таму, што яго розум заставаўся да канца вострымі яго сэрца білася па-беларуску. І падчас гэтай размовы з ім я перадаў ямупросьбу аднаго з прафсаюзных лідэраў Беларусі, просьбу, прапанову заняццарэстаўрацыяй яго роднага дома, на Ушаччыне. Я быў вельмі ўражаны, калі ВасільУладзім<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">і<span Verdana",«sans-serif»">равіч сказаў: “Не рабіце гэтага,таму што пасля рэстаўрацыі гэты дом спаляць”. Мне хочацца спадзявацца, што нашнацыянальны прарок усё-ткі ў дадзенай с<span Verdana",«sans-serif»; mso-ansi-language:BE">і<span Verdana",«sans-serif»">туацыі памыляўся.Тым больш, што цяпер сапраўды трэба паклапаціцца пра тое, каб захаваўся домБыкава на яго радзіме, каб гэты дом стаў мэмарыялам. <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»; mso-bidi-font-family:Helvetica;color:#333399;mso-ansi-language:BE">
<span Verdana",«sans-serif»;mso-bidi-font-family:Helvetica; color:navy;mso-ansi-language:BE">Станіслаў Шушкевіч:<span Verdana",«sans-serif»;mso-bidi-font-family: Helvetica;color:black;mso-ansi-language:BE">
<span Verdana",«sans-serif»;color:navy;mso-ansi-language:BE"> Леанід Дранько-Майсюк:
<span Verdana",«sans-serif»;color:navy; mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> “Вялікі мастак, вялікі філосаф, вялікіграмадзянін – вось маё ўспрыманне Васіля Ўладзіміравіча Быкава.
<span Verdana",«sans-serif»">Усім нам, беларусам, трэба прызнаць, што на сённяшнідзень мы як нацыя раз'яднаныя. Але абавязкова прыйдзе тая часіна, калі падуплывам асобы Васіля Быкава, пад уплывам ягонай постаці, а перадусім падуплывам яго вялікай мастацкай спадчыны мы як нацыя аб’яднаемся ў адно цэлае,непарыўнае”.<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"><span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">Васіль Быкаў быў першым сучасным беларускім пісьменнікамагульнанацыянальнага маштабу. Яму зусім не пасавалі самыя розныя савецкіяпісьменніцкія атрыбуты, у тым ліку і званне “народны пісьменнік Беларусі”.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> Творчасць Быкава разгортвалася ў агульнаеўрапейскім літаратурнымкантэксце, а яе грунтам быў досведаўтара. А таму творчасць Быкава іншая ад той, якою яе традыцыйна вызначаюць.Ягоную прозу нельга назваць ні “лейтэнанцкай”, ні “прозай пра вайну”. Вайна,насамрэч, — гэта “памежная сітуацыя”, у якой знаходзіць сябе аўтар і героіягонай прозы. І ў сваім быкаўскімвымярэнні яна — страшны выбар паміж прагным, амаль жывёльным жаданнем “застаццаў жывых” (Рыбак) і “чалавекам унутры чалавека” (Сотнікаў). Гэта страшны выбар,кошт якому — смерць.<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">Васіль Быкаў пісаў творы наваенную тэму не таму, што яму так падабалася вайна, ці армія, наадварот ён яененавідзеў усё жыццё. Але там ён бачыў магчымасць рэалізацыі некаторых сваіхідэй, у тым ліку, галоўным чынам, ідэй адмоўных. Ён шмат зрабіў для літаратурываеннага пакалення. А ў сваіх аповесцях і расказах Быкаў стварыў непаўторнылітаратурны свет. Лёс яго герояў быў трагічным. Зноў і зноў пад кулямётным агнёматакуюць яны немцаў.Зноў і зноў галодныя, невядома ў што апранутыя, зімою,мерзнучы да самых касцей, летам, адбіваючыся ад мушак, ідуць партызаны назаданне – спаліць мост, або ўзарваць чыгунку, або неабходна дабыць ежу длясалдат, — ідуць, не ведаючы, што чакае іх на гэтай лясной паляне ці ў бліжэйшайвёсцы.Зноў і зноў абдымае гэтае страшэннае кола… Гарыць вакол лес, гарацьвёскі, гараць людзі, і не дай бог жывым – папасціся ў лапы гэтым жывёлам...
І разам са сваімі героямі пісьменнік – пад кулямётны агонь, у балота, якоеабкружана немцамі, у пылаючую хату, задыхваючыся ад дыму...
<span Verdana",«sans-serif»">БОГ, абставіны,лёс падаравалі Быкаву жыццё. Можа быць, і дзеля таго, каб ён, першым збеларусаў, стаўся еўрапейскім беларуска-нацыянальным пісьменнікам. На Васіля Быкава заўсёды нападалі <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">за яго талент, завернасць праўдзе. Праўда разглядалася як падрыўная акцыя. І з ёй, і з тымі, хтоверыў у яе, вялі барацьбу: праўду забаранялі, называлі паклёпам, творы невыдаваліся.<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext; mso-ansi-language:BE">Не абышло бокам гэта і Быкава, нягледзячы на ягопісьменніцкую славу.<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE"> <span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">Васіль Быкаў заўсёды казаў, што ад здольнасці жыць сумленна шмат залежыць унаш складаны, трывожны час. Менавіта ад гэтага залежыць жыццё на Зямлі. Жыцьсумленна нялёгка. Але чалавек можа быць чалавекам, і людзі змогуць выжыць толькіпры ўмове<span Verdana",«sans-serif»; color:windowtext;mso-ansi-language:BE">, калі сумленне людское будзе на самымпершым месцы.<span Verdana",«sans-serif»; mso-bidi-font-family:«Times New Roman»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext; mso-ansi-language:BE">У самым пачатку шасцідзесятых была апублікована аповесцьВасіля Быкава “Трэцяя ракета” пра вайну і амаль адначасова выйшла кніжка“Жураўліны крык”, у якой была аповесць і некалькі апавяданняў – таксама правайну. Гэтыя першыя аповесці Быкава сведчылі пра цяжкасць, з якой прабівалісабе шлях творы пра вайну, пра яе ўдзельнікаў. ВасільБыкаў быў маўклівым, ён больш слухаў чым гаварыў. А калі і гаварыў, то заўсёдымала і спакойна. Ён быў бясстрашным, калі перад ім быў чысты ліст паперы. Гэтабыло яго поле барацьбы. Колькі яго не білі, не пакараўся, не адступаў, несходзіў на лепшую жыццёвую тэрыторыю, заўсёды стаяў на сваім. А ў самы цяжкічас Васіль Быкаў змог выстаяць, пакалыхнуўшыся, зноў знайсці сябе, і самаегалоўнае застацца сабой. Пасля таго, як прайшоў некаторы час, кнігі Быкава пачалі змяняцца. Каліда гэтага ў яго кнігах апавядалася пра ўбачанае і перажытае на вайне, то цяперБыкаў выбірае новы накірунак, пачынае пракладваць другі шлях. Утворах Быкава ў асноўным былі людзіпартызанскай вайны, якія ставілі на першае месца праблемы філасофскагахарактару. Ён усю сваю ўвагу накіраваў на даследаванне сацыяльна – норававыхпытанняў, распаленых сталінскім рэжымам і вайной, якая была прынесена на нашузямлю гітлераўцамі, пісьменнік імкнуўся высветліць, што адбываецца ў такіхумовах з чалавекам.Больш за ўсё Быкава цікавілі паводзіны людзей у вельміцяжкіх, складаных умовах. Ён хацеў даведацца прычыны ўчынкаў<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">людзей – вернасціі здрады, зладзейства і чалавечнасці, мужнасці і слабасці. Гэта вечная<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">і заўсёды новаядля літаратуры праблема: чалавек і варожыя для яго абставіны, якія калі нікалі дапамагаюць яму збудзіцца,супрацьстаяць і весці барацьбу, але часцей губяць чалавека, разрываюць ягодушу. У сваіх творах Быкаў заўсёды мог ісці далей, у сённяшні дзень, знаходзіцьу ваеннай тэме праблемы, якія хвалююць людзей да цяперашняга часу. У яго творахбылі не толькі боль і горыч цяперашняга часу, але і “вечныя”<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">праблемычалавечага быцця. Сваіх герояў Быкаў ставіць перад вельмі цяжкімі пытаннямі: якзберагчы чалавечнасць у бесчалавечных абставінах, што чалавек можа ў гэтыхтрагічных умовах, дзе тая мяжа, пераступіўшы якую, ён губляе сябе, ці толькі длясябе жыве чалавек? У сваіх творах ён падмячае тое галоўнае, што хвалюелітаратуру з даўніх часоў: колькі каштуе шчасце і што гэта за шчасце, калідасягаецца яно смерцю. Быкаў, каб пранікнуць у глубіны чалавечай душы, паказаць яе магчымасці, ставіць сваіх герояўу ўмовы амаль фантастычныя і выключныя, якія выклікаюць або ўзлёт або падзенне.Васіль Быкаў лічыў, што дзесяцігоддзямі на нашу краіну абрушваліся розныяцяжкасці, невыносныя беды, але самай вялікай цяжкасцю і бядой сталабесчалавечнасць. І гэта з'яўляецца нацыянальнай праблемай, з якой усё сваёжыццё вёў барацьбу Васіль Быкаў. За сваю дзейнасць, за словы праўды, якіягучалі ў яго творах на яго нападалі крытыкі, забаранялі публікавацца. <span Verdana",«sans-serif»;mso-bidi-font-family: «Times New Roman»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext; mso-ansi-language:BE">Быкаў адзін зпершых у нашай літаратуры паслясталінскага часу – не толькі ў літаратуры правайну – аправерг класавую мараль, якая прапагандавалася дзесяцігоддзямі,паказваў агульначалавечыя каштоўнасці, якія адвяргалі сродкі і не даваліпрабівацца шляху да бесчалавечнасці.<span Verdana",«sans-serif»;color:red; mso-ansi-language:BE"> <span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">Гэтастала ўнутранным сэнсам творчасці Быкава. Неабходнай умовай для жыцця чалавекаі грамадства ён лічыў гуманізм. <span Verdana",«sans-serif»;mso-bidi-font-family:«Times New Roman»; color:windowtext;mso-ansi-language:EN-US">
<span Verdana",«sans-serif»;color:blue;mso-ansi-language:BE">Наша Беларусь мела трыБыкавы
<span Verdana",«sans-serif»; color:blue">:<span Verdana",«sans-serif»; color:blue;mso-ansi-language:BE"><span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">Першы – класіксавецкай літаратуры. Вялікі стыль, Духоўнасць, Праўда, Народ. Ён меў рэпутацыюрэжучага праўду салдата, які, калі й піў, дык “з ідэяй”.
<span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">Другая постацьБыкава – апостал.
<span Verdana",«sans-serif»">Час стагоддзі, яккасой,
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language: BE">с<span Verdana",«sans-serif»">цінае,Веры, царствы, догмы йдуць да ценяў...
Ўсё мінае — Гонар не мінае,
Бо народжаны адным сумленнем.
<span Verdana",«sans-serif»">Калі сонца выб’еццаз туману,
Толькі іх і ўспомніць хор народаў,
Воінаў сваіх, святых і зраненых,
Рыцараў сумлення і свабоды, —
<span Verdana",«sans-serif»;color:windowtext;mso-ansi-language:BE">Гэты час быўплённы для пісьменніка на публіцыстыку ды калектыўныя звароты.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">З познім Быкавым сучасныялітаратары любілі мерацца ў актуальнасці, цешачыся, як дзеці, што і ў іх такатрымліваецца. Сапраўды, сярэдняму беларускаму літаратару мэтафарычнасці непазычаць. Аповесці Быкава глядзеліся “акуратнымі еўрапейскімі раманамі” ўкантэксце заходняга літаратурнага працэсу, дзе слова “раман” даўно ўжо злітаратуразнаўчага зрабілася паліграфічным тэрмінам.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">Васіль Быкаў здолеўасэнсаваць вялікую моц праўды як адзінай, галоўнай мэты пісьменніка. Тойпраўды, якая не паддаецца нават часу. Ёй з верай служыў Быкаў, і яназастанецца. Застанецца як не знікаючая каштоўнасць і ў беларускай, і ў рускайлітаратуры, у якой ён таксама быў верны традыцыям, а многае і падказаў,падмеціў. Ён і яго кнігі застануцца і ў нашай памяці, і ў нашых сэрцах...
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">
<span Verdana",«sans-serif»;display:none;mso-hide:all;mso-ansi-language: BE">асіль Быкаў здолеў асэнсаваць вялікую моц праўды як адзінай, галоўнай мэтыпісьменніка.
<span Verdana",«sans-serif»;mso-ansi-language:BE">