Реферат: Брачно - семейное право в Беларуси XVI в.

УВОДЗIНЫ.

Інстытутсямейна — прававыхадносінскладаўсянапрацягупрацяглагачасу, яшчэдаўзнікнення права існавалі правілы ўступы ў шлюб, звычаі па правядзенні ўрачыстасці шлюбу і г. д.

УэпохуРэнесансушлюбныяадносіныпачынаюцьрэгуляваццаправавымінормамі, адмысловаяўваганадаваласямаёмаснымадносінам. Унашчасіснуецеснаяўзаемасувязьсучаснайправавойсістэмайісістэмайправасярэднявечча, бонекаторыярэлігійныяіправавыязвычаііснуюцьідагэтуль. Шматлікіянормысямейныхадносінхоцьінезахавалісяўпершапачатковымвыглядзе, але яны і ў цяперашні час адлюстроўваюцьуасноўнымсваюранейшуюсутнасць.

Актуальнасцьпраблемышлюбна-сямейныхадносінзахавалісяіпагэтайдзень, бошлюбнай — сямейныінстытутз'яўляеццаасноўнайскладовайчасткайадносінпаміжлюдзьмі, наяўныхякуправавы, такіўіндывідуальнайформе.

Уцяперашні час шлюбна-сямейныяадносінывылучаныяўсамастойнуюгалінуправа, дагэтагачасугэтыяадносіныбыліструктурнайчасткайпершапачатковаўСтатутахВялікагакнястваЛітоўскага, адалейіўграмадзянскімправеРэспублікіБеларусь.

Кодэксабшлюбеісям'ірэгулюенайболейважныяпраблемыграмадзяніграмадствыўцэлым, такія, якмаёмасныяадносіны, абавязкііправымужоў, іхадказнасць, штоўпрынцыпеамальупоўнымаб'ёмеібылоадлюстраванаеўсярэднявечнымзаканадаўствеўсферышлюбныхісямейныхадносін.

Мэтакурсавойпрацызаключаеццауатрыманнiпаняццяабфармiраваннiшлюбна-сямейнагаправаiзаканадаустваXVIст. iхарактарыстыкаправавойсiстэмыВялiкагаКнястваЛiтоускага.

Задачы:

РазвiццёуБеларусiуXVIст. новыхпоглядауiканцэпцыйправавогарэгуляваннясямейныхдачыненняу, якiямелiiстваралiтэарэтычныяасновыразвiццяiнстытуцыйсямейнагаправауБеларусi.

Адлюстраваннетакiмасноунымэлементам, якiнстытуцыясям'iперыядабурнагаразвiццяэканомiкiiкультуры, атаксамаiндывiдуалiзацiiсямейныхправадачыненняу.

Уплыурэнесансавагагуманiзму, натуральна-прававойдактрыныi канцэпцыi рымскагаправанапалiтычна-прававыяiнстытуцыi грамадстваВялiкагаКнястваЛiтоускага.

Аналiзаваннеуплываправавыхсiстэмнаровеньдухоунагажыццяграмадства, развiццёграмадскайдумкi, палiтычныхуяуленняупрашляхi будаунiцтвагаспадарстваi месцаасобыуiм.

Асноуныя крынiцы права.

Субсiдыярныя, дактрынальныяiзаканадаучыя крынiцы права Беларусiу XVIст.

Роля царкоунай юрысдыкцыi.

1. РОЛЯIНСТЫТУТАУ ШЛЮБУIСЯМ'I,СIСТЭМА ПРАВАБЕЛАРУСКАГА ГРАМАДСТВА.

1.1. Умовы развiцця сям'iу беларускiм грамадстве

Агульнае уяуленне пра беларускую сям'ю XVIст. шчыльна звяза­на са станавым характарам сярэднявечнага грамадства. Сялянская, мяшчанская i шляхоцкая сем'i пры наяунасцi агульных рысау мелi пэунуюспецыфiку, абумоуленую не толькiрознымi сацыяльна-эканамiчнымi умовамi, але i маральна-этычнымi прычынамi.

Якасныя зрухi у эканамiчным, палiтычным, сацыяльна-культурным жыццi грамадства XVIст. прывялi да зменау у статусе станау i, натуральна, сем'яу, з якiх яны складалiся.

Развiццё унутранага i знешняга рынку сталася фонам, на якiм адбывалiся гэтыя змены. У азначаны перыяд зямля як асноуны сродак вытворчасцi становiцца абарачальнай на унутраным рынку, пашыраецца замежны гандаль, заснаваны на сельскагаспадарчай прадукцыi.

У такой сiтуацыi не толькi для феадалау, але i для сялянау вялiкае значэнне набылi сувязi з рынкам.Пад уздзеяннем названых фактарау адбываецца стратыфiкацыя сялянства.

Змены у сацыяльна-эканамiчным жыццi найбольш адчувальна адбiлiся на сялянскай сям'i. У тыя часы iснавалi два яе тыпы: простая (малая) i складаная (з некалькiх пакаленняу). 3 другой паловы XVIст. павялiчваецца колькасць простых сем'яу, бо валочная рэформа, згодна з якой адбывалася стварэнне фальваркау, паскорыла iндывiдуалiзацыю сялянскай сям'i.

3 сялянскай сям'i выцясняюцца супольныя уладальнiкi, якiя асаджвалiся на зямельныя надзелы. Вылучаная сям'я была iндывiдуальнай, заснаванай на простай роднасцi— муж, жонка i нежанатыя дзецi. У сувязi з гэтым у Беларусiпры канцы XVIст. пераважным тыпам сям'iстановiцца малая (iндывiдуальная). Але гэтыя працэсы не былiадназначныя: на усходзе Беларусiяны працякалiпавольней iскончылiся у першай паловеXVIIст.

Такiм чынам, увядзенне валочнага, фальваркавага землекарыстання прывяло да росту колькасцi малых сем'яу. Адначасова адзначаецца павелiчэнне насельнiцтва дзяржавы, што таксама пауплывала на рост колькасцi сем'яу i змяньшэнне памерау надзелау. Апошняе ёсць прос­тымвынiкамраспаду складанай сям'i.

Працэс запрыгоньвання сялянства пауплывау на шлюбна-сямейны iнстытут. Гэта выявiлася у абавязковым дазволе на шлюб з боку феадала, якi нярэдка жанiу i скасоувау шлюб падуладных яму людзей. Асобы, якiя жанiлiся, абкладвалiся падаткам, прычым удовы у большым памеры, чым дзяучаты.

У сувязi з прынцыпам — стан жонкi адпавядае стану мужа — свабодная жанчына магла стаць у вынiку замужжа несвабоднай, а дашляхцянкi ужывалiся санкцыiматэрыяльнага характару. Стратыфiкацыя сялянства у пэунай меры абмяжоувала уступленне у шлюб i выбар сужэнцапамiж асобнымi пластамi сялян— уладальнiкамi поунага надзелу зямлi, палавiннага, беднякамi, але шлюбы мiж iмi былiмагчымыя.

Сям'я феадала адрознiвалася ад сялянскай iмяшчанскай iншым статусам сямейшкау. Феадал меу неабмежаваную уладу над прыгоннымi. Тым часам правы жонкi i дзяцей феадала былi у большай ступенi юрыдычна абароненыя, стражэй выконвалiся шлюбныя царкоуныя абрады i шлюбныя нормы кананiчнагаправа, што гарантавалi захаванасць шляхоцкага статусу для нашчадкау.

Мяшчанская сям'я у XVIст. мела шмат агульнага з сялянскай. Адначасова гарадская сям'я адрознiвалася ад сялянскайперад усiм тым, што яна узнiкла i iснавала на прафесiйнай аснове.

У гэты перыяд iснавалi шматлiкiя абмежаваннi для уступлення у шлюб, перш за усе матэрыяльнага плана.Дзейнасць жанчыны у эпоху Сярэднявечча абмяжоувалася у асноуным хатняй гаспадаркай: прадзенне, адбельванне, выпечка хлеба, прыгатаванне пiва i г.д. Прычым абавязкi жанчыны былi аднолькавыя у сялянскай, так i у мяшчанскай сям'i. У хатняй гаспадарцы маглi заняты не толькi сямейнiкi, але i чужыя: удовы, дзяучаты-сiроты, якiя, жывучы у сем'ях блiзкiх, займалiся хатнiмi справамi. Пры гэтым у вёсцы у жанчыны было болей магчымасцяу знайсцi занятак, чым у горадзе.

Жанчына у мяшчанскай сям'i, таксама як i у сялянскай, пад час войнау (якiя былi тады даволi частыя), акрамя вядзення хатняй гаспадаркi, магла выконваць усе асноуныя прафесiйныя абавязкi, звязаныя з вытворчай дзейнасцю. Жанчыны таксама маглi працаваць ва уласных або чужых рамеснiцкiх установах як самастойныя прадпрымальнiцы або як найманыя работнiцы, пра што сведчыць наяунасць жаночых цэхавых рамёствау у тэкстыльнай вытворчасцi. Жаночая праца выкарыстоувалася у цэхавых рамёствах кушняроу,пекарау, вышывальнiц гербау i г.д.

Неабходна адзначыць, што абмежаванне правадзеяздольнасцi жанчын, як правiла, датычыла толькi палiтычнай дзейнасцi, дзяржаунага права i тлумачылася як немагчымасцьзаймаць дзяржауныя пасады.Наконт маёмасных i асабiстых правоу Статуты не змяшчаюць абмежаванняу.

Такiм чынам, XVIст. стала для Беларусi перыядам бурнага развiцця эканомiкi i культуры, галоуныхсацыяльна-палiтычных iнстытутау. Iнстытутысям'i адлюстравала гэта у поунай меры, адбылася выразная iндывiдуалiзацыя сямейных правадачыненняу. У праве адбiлася жаданне кожнага сямейнiка мець свой статус, ахоуваць свае маёмасныя i асабiстыя правы. Права пачало актыуна рэгуляваць адносiныпамiж сямейнiкамi, найперш маёмасныя, што вызначалiся новымi сацыяльна-эканамiчнымi працэсамi.Неабходна улiчваць такую асаблiвасцьiнстытутаушлюбу i сям'i, як дамiнаванне звычаяу, традыцый, старадауных абрадау,перавагу элемента архаiчнасцiу аспекце светапогляду. Гэтая акалiчнасць разглядаезмены у прававым рэгуляваннi сямейна-маёмасных i асабiстых шлюбна-сямейных стасункау як унутрана заканамерныя, неабходныя для працэсу развiцця iнстытутаусям'i у структуры тагачаснага грамадства, якiя вызначылiся пад уплывам новых элементау у культуры i сацыяльна-эканамiчным развiццi.

1.2. Прававая сiстэма у Вялiкiм Княстве Лiтоускiм

Працэс развiцця права у ВялiкiмКнястве быу падобны да агульнаеурапейскага iгрунтавауся на агульнасцi фiласофска-палiтычнай думкi i адзiным метадзе адукацыiюрыстау праз сiстэму эурапейскiх унiверciтэтау. Мяркуецца, што у XV— пачатку XVIст. у прававой ciстэме Вялiкага княства Лiтоускага пераважала канцэпцыя школы каментатарау. Яна найбольш моцна пауплывала на развiццё прыватнага права,але не выклiкае сумневу i яе важная роля у развiццiпублiчнага права.

Уплыу школы каментатарау у Вялiкiм Княстве назiрауся у прывiлеях канца XV— пачатку XVIст. Яны большсiстэматызаваныя, у iх замацаваны асноуныя прынцыпы права. У сваей практычнай дзейнасцiсуддзi спасылалiся на дактрыну права, мясцовае звычаёвае пра­ва, замежныя сiстэмы права, якiя, паводле iх меркавання, адпавядалi натуральным правам чалавека i дасягненню справядлiвасцi.

Упершыню неабходнасць кадыфiкацыiатрымала прававое афармленне у Валынскiм прывiлеi вялiкага князя Аляксандра 1501 г., дзе было абвешчана, што мясцовы закон (прывiлеi Валынскай зямлi) дзейнiчае толькiда часу прыняцця агульнадзяржаунага закону — Статута.

Працэс кадыфiкацыiзнаходзiуся пад пiльным наглядам грамадскасцi, таму у 1514 г. сойм звярнууся да манарха з просьбай паскорыць заканадаучую працу. Але першы праект агульнадзяржаунай кадыфiкацыiбыу разгледжаны соймам толькi у 1522 г., канчатковы жпраект Статута прыняты на Вiленскiм сойме 1528—1529 гг.

Прававая навука у сярэдзiне XVIст. прапанавала новую ciстэму права — пандэктную. Пандэктная ciстэма змянiла iнстытутную. Новая, пандэктная, ciстэма прапанавала падзел права на агульную (агульныя нормы, прынцыпы, дэфiнiцыiагульных катэгорый права) i асобную (асобныiнстытут, групы нормау па суб'екце або аб'екце рэгулявання) часткi. Яна спрыяла працэсу развiцця заканадауства i выкарыстоувалася пры кадыфiкацыiправа i распрацоуцы Статутау 1529, 1566, 1588 гг.

Кадыфiкацыя права адбывалася у Вялiкiм княстве Лiтоускiм на працягу XVIст., у вынiку чаго стварылася заканадаучая аснова добра развiтой для свайго часу прававой ciстэмы. Як адзначалася, навуковую распрацоуку асноуных прынцыпау кадыфiкацыiздзейснiлi такiя школы права, як каментатары i гуманiсты. Кадыфiкацыя як прававая з'ява адлюстравала асноуныя рысы Рэнесансу.

Асаблiвасцю прававога развiцця у XVIст. была распрацоука публiчнага права. Дзяржава разумелася як абсалютна суверэнная, а манарх — як ахоунiк яе суверэнiтэту. Iдэя прадстаунiчай улады народа-шляхты была замацаваная у наданнi вальнаму сойму шырокiх паунамоцтвау за кошт абмежавання улады манарха. Заканадаучая улада пераходзiла да найвышэйшага прадстаунiчага орга­на — сойма, найвышэйшая судовая улада — да сойма iнайвышэйшага суда (Галоунага трыбунала). Iдэя прыярытэту закону пауплывала на наданне народу-шляхце права на супрацiу манарху, калi манарх парушау яе законныя iнтарэсы або iнтарэсы дзяржавы. Гэтае права упершыню было замацаванае у Генрыкавых артыкулах. Заканадауства Вялiкага Княства адлюстравала iдэю законнасцi як асноватворную для дзяржаунай улады i жыцця грамадства. Парушэнне закону разглядалася як процiдзяржаунае дзеянне, а iдэя прававой дзяржа­вы упершыню набыла рэальныя рысы у заканадаустве.

Характэрнай асаблiвасцю прававой ciстэмы Вялiкага Княства было тое, што у адрозненне ад заходнееурапейскага права ciстэматызавалiся усе яго iнстытуты(галiны). У аснову яе былiпакладзены новыя iдэi i прынцыпы: захаванне суверэнiтэту дзяржавы, адзiнага закону для усей дзяржавы i уciх паунапрауных людзей, прыярытэт пiсанага права[Статут 1529, р.I, арт. 1, 3, 9, 17, 25; р. III, артю 64; р. VII, арт. 25; Статут 1566, р. III, арт. 13; Статут 1588, р. IIIарт. 1, 4, 12, р. IV, арт. 82].

Статутыбылi напiсаныстарабеларускаймовай, нацыянальнаймовайдзяржаунагазаканадауства, штоадпавядалановымiдэямРэнесансууразуменнi нацыянальнайсвядомасцi якасновыумацаваннядзяржаунагасуверэнiтэту.

<p style=«text-indent: 9.84mm; text-align: left; line-height: 4.166667mm; color: Black; backg